Glutensiz Diyet
Glutensiz Diyet Nedir?
Glutensiz diyet, özellikle çölyak hastaları ve gluten hassasiyeti olan bireyler için hayati bir beslenme şekli. Ancak bazı kişiler sağlıklı yaşam, şişkinlikten kurtulmak veya enerji seviyelerini artırmak için de bu diyeti tercih ediyor.
Glutensiz diyet, içinde gluten bulunan tüm gıdaların tüketimini tamamen yasaklayan bir beslenme modelidir.
Gluten, buğday, arpa, çavdar ve bunlardan yapılan ürünlerde bulunan bir bitkisel proteindir.
Gluteni içeren başlıca tahıllar:
Buğday (ve türevleri: ekmeklik un, irmik, kuskus vb.)
Arpa
Çavdar
Tritikale (buğday-çavdar melezi)
Kimler Glutensiz Diyet Yapmalı?
Tıbbi Nedenlerle Glutensiz Diyet Uygulaması Gerekenler:
Çölyak hastaları: Gluten, bağışıklık sistemini tetikler ve bağırsaklara zarar verir. Hayati öneme sahiptir.
Gluten intoleransı (non-çölyak gluten hassasiyeti): Sindirim sorunları, baş ağrısı, yorgunluk gibi semptomlarla kendini gösterir.
Buğday alerjisi olanlar: Gluten dahil olmak üzere buğdaya ait tüm proteinler alerjik reaksiyonlara neden olabilir.
Moda diyeti olarak uygulayanlar:
- Bazı bireyler glutensiz diyeti kilo vermek, şişkinlikten kurtulmak veya enerjisini artırmak için tercih eder. Ancak bu durum sağlık takibi olmadan yapılırsa besin eksiklikleri ortaya çıkabilir.
Glutensiz Diyetin Faydaları
Gluten duyarlılığı olan bireylerde gözlenen etkiler
Şişkinlik ve gaz problemlerinde azalma
Daha düzenli bağırsak hareketleri
Deri döküntülerinde düzelme (özellikle çölyakta)
Baş ağrısı ve migren ataklarında azalma
Konsantrasyon ve enerji seviyesinde artış
Bağışıklık sisteminin güçlenmesi (bağırsak sağlığına bağlı)
Glutensiz Diyette Tüketilmemesi Gereken Gıdalar
Gıda Grubu Yasak Olanlar (Gluten İçerenler)
| Tahıllar | Buğday, arpa, çavdar, tritikale |
| Unlu mamuller | Beyaz ekmek, simit, börek, poğaça, kek, kurabiye, makarna, pizza hamuru |
| Hazır ürünler | Soslar, hazır çorbalar, bulyonlar (gluten katkılı olabilir) |
| İşlenmiş gıdalar | Kraker, cips, soslu kuruyemişler, bazı çikolatalar |
“Glutensiz” etiketi olmayan paketli ürünlerde her zaman içerik kontrol edilmelidir.
Glutensiz Diyette Serbest Olan Gıdalar
Gıda Grubu Yasak Olanlar (Gluten İçerenler)
| Tahıllar (glutensiz) | Mısır, pirinç, karabuğday, kinoa, amarant, teff |
| Sebze ve meyveler | Tüm taze, doğal olanlar |
| Et, balık, yumurta | Doğal ve işlenmemiş olanlar |
| Baklagiller | Nohut, mercimek, kuru fasulye vb. |
| Süt ürünleri | Yoğurt, süt, peynir (içeriği kontrol edilmeli) |
| Kuruyemiş ve tohumlar | Badem, fındık, chia, keten tohumu |
| Glutensiz unlar | Nohut unu, pirinç unu, badem unu, hindistan cevizi unu |
Glutensiz Diyetin Riskleri ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
Eğer çölyak hastası değilseniz, glutensiz diyete başlamadan önce dikkat edin:
- Lif eksikliği yaşanabilir → bol sebze, meyve, baklagil tüketilmelidir.
- Demir, B12, folat gibi bazı vitamin ve mineraller eksik olabilir → düzenli takip gerekebilir.
- Glutensiz ürünler daha pahalı ve işlenmiş olabilir → etiket okuma alışkanlığı önemlidir.
Glutensiz Diyet Kime, Ne Zaman Gerekli?
Glutensiz diyet, çölyak hastaları ve gluten intoleransı olanlar için olmazsa olmazdır. Ancak sağlıklı bireylerde sadece “moda” amacıyla uygulandığında yarar sağlamayabilir, hatta bazı eksikliklere neden olabilir.
Bu diyeti uygulamayı düşünüyorsan, doktor ve diyetisyen kontrolünde, etiket okuyarak, dengeli bir planla ilerlemek daha doğru olacaktır.
Sıkça Sorulan Sorular
Glutensiz diyette kilo verilir mi?
- Kilo kaybı doğrudan glutenin kesilmesine değil, işlenmiş gıdaların azaltılmasına bağlıdır. Doğru planla kilo verilebilir.
Glutensiz diyeti herkes yapabilir mi?
- Teorik olarak evet, ancak sağlık sorunu olmayan bireylerde gereksiz kısıtlamalar besin eksikliklerine neden olabilir.
Glutensiz unlar nelerdir?
- Pirinç unu, mısır unu, badem unu, nohut unu, kinoa unu, hindistan cevizi unu gibi birçok alternatif mevcuttur.
